De 3 lenzen van Lapalme

Ontdek de denkscholen

De afgelopen jaren hebben we op de DYA dag veel aandacht besteed aan ethiek en ecosystemen. Twee onderwerpen waarvan niet direct evident is hoe ze samenhangen. Dit jaar komen deze en meerdere onderwerpen samen in een nieuwe visie op Enterprise Architectuur: “Sensemaking Architecture”. De diversiteit van ons vakgebied Enterprise Architectuur is hetgeen dat ons scherp houdt. Elke onderwerp heeft aanhangers en criticasters en voor beide kanten is iets te zeggen. Soms omdat onderwerpen alleen situationeel gelden, soms omdat er onderzoek nodig is om re relevantie van een onderwerp aan te tonen Dit zal ongetwijfeld ook gelden voor de onderwerpen van de komende DYA dag. Dit betekent dat wij als architecten als geen ander in staat (moeten) zijn om te bepalen welke onderwerpen relevant en effectief zijn in de organisatiecontext waar we op dat moment inwerken. Binnen Sensemaking Architecture noemen wij dit “discretionair”.

Deze blog is oorspronkelijk op Sogeti.nl gepubliseerd op …

Drie denkscholen

De Canadese onderzoeker James Lapalme heeft voor de architectuur een goed toepasbaar model opgesteld. Hij stelt dat je binnen de Enterprise Architectuur drie verschillende soorten scopes en doelen kan onderscheiden voor EA. Elk organisatie(onderdeel) kan zijn eigen definitie omarmen, met elk hun eigen thema’s die relevant zijn. Volgens Lapalme is Enterprise Architectuur vervolgens in drie denkscholen onder te verdelen:

• IT-Architectuur,
• Business Architectuur,
• Ecosysteem Architectuur.

Lapalme stelt dat elke definitie even legitiem is als de andere. Elk van deze drie definities heeft een eigen taal, frameworks en methodes. Zie tabel 1 voor zijn naamgeving en definities van deze drie lenzen.

Bron afbeelding

Elke lens zijn eigen school

In zijn paper legt Lapalme deze drie lenzen verder uit en maakt een begin om de verschillende Enterprise Architectuur methodes en denkers in te delen. In onze rol als Business-manager, Verandermanagers, Architecten en Ontwerpers van organisaties kunnen wij hiervan leren dat in iedere context de juiste methode gebruikt moet worden om effectief te zijn.

Binnen één organisatie is het mogelijk dat verschillende organisatieonderdelen elk hun eigen context heeft. Dit betekent dat binnen één organisatie meerdere lenzen van toepassing zijn en dat wij daarmee verschillende methoden en ontwerpen moeten toepassen om effectief te zijn. Sommigen van jullie herinneren zich de DYA dag van 2016 met als onderwerp de Multidynamische architectuur vast nog waarin dit ook naar kwam.

Hoe herken ik mijn context?

Wanneer op enig moment binnen een IT-organisatie de Informatie Manager aan de CFO rapporteert dan is dit een aanwijzing dat IT gezien wordt als kostenpost. Het is belangrijk om dan bedacht te zijn op de mogelijkheid dat de IT geïsoleerd ontworpen, ontwikkeld en beheerd wordt. Hierbij behoren architectuur methoden en Tools die Lapalme onder school 1 noemt. In deze context zijn kostenreductie en het voorkomen van risico relevant.

In organisaties waar de CIO-onderdeel van het directieteam is, en waar Business en IT gezamenlijk betrokken zijn in de waarde creatie zal ook geheel andere type architect en architectuurstijl ingezet moeten worden. Zie hiervoor school 2. In deze context zijn waarde creatie en het omarmen van risico relevant.

Wordt architectuur gevraagd om bij te dragen aan strategisch partner management, om vanuit de waarden van de organisatie een rol te spelen in een sector? Dan kun je het beste resultaat behalen door de methoden en tools inzetten vanuit de derde school. In deze context is het uitnutten van risico en de rol van Zingeving relevant. Zie ook de presentaties van de DYA dag uit 2019 met als onderwerp ecosystemen.

Het is evident dat elke school fundamentele andere vaardigheden vereist en ontwerpen oplevert. Een voorbeeld hierbij is dat bij school 1 reductionisme erg effectief is, dit in tegenstelling tot school 3 waarbij System-of-Systems denken essentieel is en daarin is reductionisme juist heel ineffectief. Een ander voorbeeld is de rol van de ethische dialoog, het lijkt aannemelijk dat niet-ethische gedrag in school 2 de meeste waarde levert, dit in tegenstelling tot de waarde vernietiging in de context van school 3. Zie ook de presentaties van de DYA dag uit 2018 met als onderwerp Ethiek.

Voor een optimale effectiviteit voor het uitvoeren van de architectuurfunctie is het essentieel om op het juiste punt de besluitvormingen te kunnen beïnvloeden. Waar vindt de strategische dialoog plaats zoals we die in DYA beschrijven?
Een mismatch tussen de strategische behoefte en de gekozen (architectuur) visie kost veel energie en levert o.a. veel negatieve emoties in de organisatie. Hier is veel over geschreven o.a. het HBR artikel “Why Strategy Execution Unravels and What to Do About It”.

Blijft een organisatie bij één school?

De financiële crisis van 2008 en de COVID-19 crisis van 2020 laten zien dat niet alleen een wendbare IT-organisatie, maar een wendbare gehele organisatie (McKinsey) essentieel is. Organisaties zullen een digitale transformatie moet doormaken om te overleven. IT-reorganisaties worden voornamelijk bestuurd met een school 1 architectuurfunctie waar efficiency centraal staat en verandering als risico wordt gezien. Voor een digitale transformatie is een architectuurfunctie nodig van minimaal school 2 die verandering omarmt en waarde creatie (ondernemerschap) centraal stelt.

Er zijn kasten vol boeken en methoden verschenen voor onderdelen van deze verandering. De grote vraag is wanneer pas je welke verzameling van ideeën toe, en hoe bepaal je waar je als organisatie staat? “How to make sense of it all?”
DYA zoekt en verbindt. Vanuit DYA is het onze doel om samen met de community de beschikbare kennis te delen en een manier te beschrijven om effectief de beschikbare gereedschappen in te zetten.

Het onderzoek van Lapalme kan helpen om het doel van de organisatie te spiegelen aan de aspecten die binnen de organisatie relevant zijn. Lapalme helpt om daar dan de meest effectieve architectuurmethoden en hulpmiddelen te identificeren. Hierbij moeten we onszelf ook de spiegel voorhouden of de personen met hun individuele vaardigheden in de context actief zijn waar ze de meeste impact kunnen maken. Iemand die zeer vaardig is in risico minimalisering en reductionisme wordt waarschijnlijk minder gelukkig in een ecosysteem context omdat daarin de onzekerheid en onvoorspelbaarheid omarmt wordt.

In onze eerste whitepaper van december 2019 staat een praatplaat om samen om de strategische dialoog de situatie van jouw organisatie uit te diepen. In ons webinar van 17 april 2020 en in de blog van Hans Nouwens van begin augustus 2020 wordt de tekenwijze waarmee deze praatplaat is gemaakt toegelicht.